Kto napisał tę księgę?

Autor przedstawia się w pierwszym rozdziale księgi za pomocą hebrajskiego słowa kohelet, tłumaczonego jako "kaznodzieja" (por. tytuł księgi w Biblii Warszawskiej – przyp. red.). Twórca księgi pozostawił więc dość niejasne określenie swojej osoby. Jednakże dowody wewnętrzne, a także tradycja żydowska i chrześcijańska sugerują, że napisał ją Salomon.

Kohelet mówi o sobie, że jest: "synem Dawida, królem w Jeruzalem" oraz że zdobył więcej mądrości "niż wszyscy, co władali przede mną w Jeruzalem". Następnie oznajmia, iż spisał wiele przysłów (Koh 1,1.16; 12,9). Salomon był następcą Dawida i jako jedyny spośród jego synów panował nad całym Izraelem (Koh 1,12). Był największym mędrcem swoich czasów (1 Krl 4,29-30). Możemy przyjąć, że to właśnie Salomon jest owym tajemniczym kaznodzieją, wymienionym w pierwszym wersecie księgi.

W jakich okolicznościach powstała?

Jeśli to Salomon jest autorem księgi, oczywistym jest, że musiała zostać napisana przed jego śmiercią w 931 r. przed Chr. Osnową Księgi Koheleta jest refleksja autora nad własnym życiem. Było to życie pełne rozmaitych doznań i dociekań, ale nie przyniosły one trwałego zadowolenia. Salomon miał łatwy dostęp do środków, umożliwiających zarówno poszukiwanie mądrości, jak i życiowych przyjemności. Autor wydaje się jednak zmęczony życiem. Pod koniec swoich dni spogląda wstecz z poczuciem żalu, doradzając innym prostsze życie, zgodne z Bożymi zasadami (Koh 12,13-14).

Dlaczego Księga Koheleta odgrywa tak ważną rolę?

Księga Koheleta to spojrzenie na świat z czysto ludzkiej perspektywy. Dopiero na samym końcu pojawia się w niej czytelne odniesienie do Boga i Jego przykazań. Swoisty humanizm tej księgi jest powodem popularności tej księgi wśród współczesnych odbiorców. Zmagając się z paradoksami życia na naszej planecie, z kruchością ludzkiej egzystencji, łatwo można utożsamić się z poszukiwaniami Koheleta. Jednocześnie, księga kieruje wszystkich wątpiących ku prawdziwej nadziei.

Jakie jest główne przesłanie księgi?

Księga Koheleta jest swego rodzaju wędrówką po różnych zakamarkach życia. Na początku księgi autor ujmuje swój punkt widzenia w następujący sposób: "Marność nad marnościami (…) wszystko marność" (Koh 1,2), wskazując na bezcelowość istnienia. By zmniejszyć poczucie zagubienia, próbuje na wiele sposobów odnaleźć sens życia.

Paradoksalnie, Bóg jest obecny nawet w tym rozpaczliwym poszukiwaniu celu i znaczenia. Czytamy na przykład, że Bóg zapewnia pożywienie, napój i pracę (Koh 2,24). Grzesznik na równi z człowiekiem sprawiedliwym żyje w zasięgu Bożego wzroku (Koh 2,26). Dzieła Boże są wieczne (Koh 3,14). Bóg pozwala ludziom cieszyć się Jego zaopatrzeniem (Koh 5,18). Najważniejsza prawda ukazana w Księdze Koheleta polega na uznaniu nieustannego działania Bożej opatrzności w naszym życiu. Nawet gdy czujemy się przygnębieni, możemy zaufać Bogu i za Nim podążać (Koh 12,13-14).

Jak to odnieść do siebie?

Każdy z nas poszukuje sensu życia. Nasze poszukiwania prowadzą czasem na kręte ścieżki powierzchownej przyjemności i krótkotrwałego zadowolenia. Przypomina to fajerwerki, które przez chwilę świecą jasno, by za moment zgasnąć. Warto przyjrzeć się każdemu doświadczeniu opisanemu na stronach tej księgi. Wsłuchując się w wyznania kaznodziei, odkrywamy, że łączy nas wspólny człowieczy los. Odbyta przez Salomona podróż jest bliska naszej osobistej wędrówce. My także usiłujemy odnaleźć sens życia w rozrywce, pracy czy intelektualnych dociekaniach, by ostatecznie przekonać się, że każda z tych rzeczy jest ślepą uliczką.

Księga Koheleta ukazuje człowieka, który na podstawie własnych doświadczeń mozolnie nabywa mądrość. Uczy nas także Bożej perspektywy na ludzką egzystencję, która na pozór wydaje się być pusta i bezużyteczna. Bez odniesienia do Boga, życie zawsze skończy się rozczarowaniem. Prawdziwą nadzieję i sens odnajdziemy tylko w Nim.

Do czego dążysz w swoim życiu? Czy zabiegasz o rzeczy, które w długiej perspektywie mają prawdziwą wartość? Słowa Salomona mogą dodać ci odwagi, by sens i kierunek odnaleźć w Bogu.