Kto napisał tę księgę?

Księga Jonasza została napisana w głównej mierze w trzeciej osobie. Nie wymienia swojego autora, jednak nie jest to powodem, by powątpiewać w jej natchnienie ani też historyczną wiarygodność. Wymieniony w pierwszym wersecie Jonasz, syn Amittaja, pochodził z miasta Gat-ha-Chefer, leżącego opodal Nazaretu, na obszarze znanym później jako Galilea (2 Krl 14,25). Jonasz należy więc do nielicznego grona proroków, których głos płynął z północnego Królestwa Izraela.

W jakich okolicznościach powstała?

W czasach Jonasza Izrael przeżywał okres koniunktury, chociaż raczej politycznej niż duchowej. Za panowania Jeroboama II (793-753 r. przed Chr.) nastąpił największy od czasów Salomona rozwój terytorialny państwa. Jednocześnie, król ten był jednym z najbardziej bezbożnych w dziejach monarchii, a naród pogrążał się w moralnym upadku. Napływ bogactwa szedł w parze z wyzyskiem ubogich i niesprawiedliwością społeczną, co stało się głównym tematem proroczej posługi współczesnego Jonaszowi proroka Amosa.

Jonaszowi Bóg wyznaczył inną misję. Posłał go do Niniwy, stolicy imperium asyryjskiego. Jonasz nie miał jednak zamiaru głosić Bożego przesłania największemu wrogowi Izraela. Udał się w odwrotnym kierunku, kierując się na zachód, do miasta Tarszisz, położonego na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Po tym jak Bóg zawrócił Jonasza z tej drogi, prorok posłusznie wygłosił przesłanie do mieszkańców Niniwy, w tym do zasiadającego wtedy na tronie Aszur-dana III (772-754 r. przed Chr.). Asyria przeżywała wtedy okres przejściowego osłabienia, na sumieniu miała jednak liczne okrucieństwa wobec podbitych narodów, siejąc postrach na całym Bliskim Wschodzie. Misja Jonasza była jak najbardziej uzasadniona.

Dlaczego Księga Jonasza odgrywa tak ważną rolę?

Jonasz jest jednym z czterech autorów prorockich wymienionych z imienia przez Jezusa (pozostali to Izajasz, Daniel i Zachariasz). Doczekał się jednak czegoś więcej niż tylko krótkiej wzmianki. Jezus nawiązał do trzydniowego pobytu proroka w brzuchu wielkiej ryby, kiedy zapowiadał własną śmierć i zmartwychwstanie ["trzy dni i noce w łonie ziemi" (Mt 12,39-41)]. To utożsamienie się Jezusa z Jonaszem w jego spotkaniu ze śmiercią odbija się także echem w Liście do Hebrajczyków. Jezus "musiał się upodobnić pod każdym względem do braci, aby stał się miłosiernym i wiernym arcykapłanem" (Hbr 2,17). Księga Jonasza jest więc ważnym ogniwem w łańcuchu proroctw, pozwalającym ujrzeć przebłysk przyszłych wydarzeń – śmierci Chrystusa i Jego zmartwychwstania – całe stulecia wcześniej.

Jakie jest główne przesłanie księgi?

Bóg zlecił Jonaszowi zadanie, które było całkowicie pod prąd jego egocentrycznemu postrzeganiu świata. Jak Bóg mógł oczekiwać, że zaniesie przesłanie miłosierdzia takim ludziom? Asyryjczycy zasługiwali na karę, a nie na nową szansę! Pycha Jonasza musiała zostać złamana. Jonasz potrzebował najpierw sam na własnej skórze doświadczyć mocy Bożego miłosierdzia. Ucieczka do Tarszisz, katastrofa na morzu, pobyt w brzuchu ryby – wszystko to w dramatyczny sposób przekonało Jonasza, że "zbawienie jest u Pana" (Jon 2,10). Bóg jest królem całego świata i to On decyduje, kogo obdarzy miłosierdziem i ocaleniem (Jon 4,11).

Jak to odnieść do siebie?

Czy zdarza się, że twoje pragnienia ciągną cię w zupełnie innym kierunku niż ten, który wskazuje ci Bóg?

Jonasz znalazł się dokładnie w takiej sytuacji. Jego pragnienie wzięło górę nad Bożą wolą. Bóg musiał zaaplikować sporą dawkę pokory opornemu sercu. Jonasz w końcu poszedł we właściwym kierunku. Nie była to jednak ostatnia lekcja w tej historii. Jonasz prorokował nad Niniwą, ale jego uprzedzenia dalej dawały o sobie znać (Jon 4,1). Pokazuje nam to, że zestrojenie naszych pragnień z pragnieniami Boga to długi proces. Czasem podążamy za wolą Bożą, choć w sercu dalej myślimy, że nasze pomysły są lepsze. Bóg chce posłuszeństwa wyrażającego się w czynach i w postawie serca.