Kto napisał tę księgę?

Księga Przysłów posiada kilku autorów. Wśród nich najważniejsze miejsce zajmuje Salomon. 1 Księga Królewska 3,5-9 opisuje, jak król ten prosił Boga o mądrość w sprawowaniu władzy nad Izraelem oraz jak Bóg wysłuchał jego prośby (1 Krl 4,29-31). Imię Salomona pojawia się na początku trzech odrębnych części, zaczynających się od rozdziału: 1,1, następnie 10,1 oraz 25,1.

Fragmenty znajdujące się w rozdziałach 22,17-24,34 zawierają "słowa mędrców" (Prz 22,17). Prawdopodobnie Salomon zebrał tam teksty, które pochodziły z innych źródeł. W wersecie 24,23 znajdujemy dowód na to, że Salomon czerpał z licznych materiałów źródłowych. Księga wykazuje duże podobieństwo do zbiorów przysłów z Mezopotamii i Egiptu, takich jak na przykład "Napomnienia Amenemopeta". Jest więc wielce prawdopodobne, że Bóg natchnął Salomona, by spisał księgę na podstawie mądrych maksym, z którymi stykał się przez całe życie¹.

Autorami dwóch ostatnich rozdziałów są Agur (Prz 30,1) oraz Lemuel (Prz 31,1). Ich tożsamość nie jest jednak dokładnie znana.

W jakich okolicznościach powstała?

Data powstania Księgi Przysłów to jedna z trudniejszych zagadek dla jej komentatorów. Z racji tego, iż tak ściśle łączy się z postacią Salomona, zasadnicza jej część musiała powstać przed jego śmiercią w 931 r. przed Chr. Ostateczny kształt księga uzyskała w południowym Królestwie Judy, za panowania króla Ezechiasza. Dodano wtedy kolejne przypowieści Salomona, zawarte w rozdziałach 25-29. Przypuszczalnie, księga przyjęła ostateczną formę przed końcem panowania Ezechiasza w 686 r. przed Chr.

Dlaczego Księga Przysłów odgrywa tak ważną rolę?

Księga Przysłów zdecydowanie różni się swym charakterem od pozostałych ksiąg biblijnych. Gromadzi w jednym miejscu wiele zwięzłych rad dotyczących mądrego życia. Inne księgi wyrażają głębokie prawdy teologiczne, zawierają obszerne relacje o zwycięstwach i porażkach bądź stanowią zapis wołania proroków do nieposłusznego ludu. Księga Przysłów natomiast przekazuje praktyczne wskazówki kierujące na drogę mądrości. Autorzy sentencji są świadomi rozmaitych okoliczności życiowych, jakie są udziałem człowieka. Przedstawiają oni nie tyle abstrakcyjne teorie etyczne, co raczej zasady do zastosowania w różnego rodzaju codziennych sytuacjach.

Jakie jest główne przesłanie księgi?

Księga Przysłów od początku wyraźnie określa swoją myśl przewodnią: "Podstawą wiedzy jest bojaźń Pańska (…)" (Prz 1,7). Bojaźń wobec Boga odnosi się do postawy należnego Mu szacunku. To życie w świadomości Bożej potęgi, pokornej ufności oraz czci. Zdaniem autora księgi, tylko wtedy możemy zdobyć wiedzę i mądrość (Prz 9,10)

Salomon tworzył przysłowia z nadzieją, że ich odbiorcy będą zabiegać o sprawiedliwość w każdej dziedzinie życia. Według niego, jest to możliwe, gdy żyjemy pod Bożym autorytetem, zgodnie z Jego prowadzeniem. Salomon szczegółowo wyjaśnia cel powstania księgi w rozdziale 1,2-6, starając się przekazać całościowe pojmowanie świata, bez podziału na sferę religijną i świecką. Księga podkreśla też, jak istotne jest, by słuchać ludzi bardziej od nas doświadczonych i czerpać z ich mądrości. Pokazuje, jak zastosować wiedzę zdobytą przez tych, którzy byli przed nami, czyli naszych rodziców i przodków (Prz 1,5.8). Mądrość wymaga pokory wobec Boga, ale też wobec drugiego człowieka. Jeśli jednak zamiast uważnie słuchać, postanowimy mówić… cóż, Księga Przysłów wspomina także i o tym (Prz 12,15; 13,3).

Jak to odnieść do siebie?

Przeczytaj tę księgę, a potem – żyj według niej! Księga Przysłów to mądre rady, przeznaczone do praktycznego zastosowania. Nie ma tu rozwlekłych dywagacji oderwanych od prawdziwego życia. Przysłowia można przetestować w codziennych wyborach i zmaganiach. Uświadamia nam to, że Boga nie zajmują tylko wielkie, dramatyczne wydarzenia, ale również zwyczajne, "szare" chwile.

Czy podążasz za Bogiem, nawet kiedy życie nie jest specjalnie ekscytujące? Księga Przysłów może pomóc ci żyć mądrze, gdziekolwiek jesteś i czymkolwiek się zajmujesz.