Kto napisał tę księgę?

Choć autor Lamentacji nie jest wymieniony z imienia, dowody wewnętrzne i zewnętrzne wskazują na proroka Jeremiasza. Za autora uważa go zarówno tradycja żydowska, jak i chrześcijańska. Septuaginta (grecki przekład Starego Testamentu) zawiera informację potwierdzającą jego autorstwo. Również Hieronim, wczesnochrześcijański Ojciec Kościoła, w swoim przekładzie Biblii na łacinę dodał notatkę, w której wymienił Jeremiasza jako autora księgi.

Tytuł księgi w języku hebrajskim, ekah, można przetłumaczyć jako "biada" lub "jakże", co oddaje nastrój smutku czy lamentu z powodu tragedii¹. Późniejsi czytelnicy i tłumacze zaczęli posługiwać się tytułem "Lamentacje", który ma jaśniejsze i bardziej sugestywne znaczenie. Dominujący w księdze klimat rozpaczy pozwala łączyć tekst z Jeremiaszem. Autor księgi nie tylko oglądał na własne oczy ruiny Jerozolimy, ale najprawdopodobniej był również świadkiem najazdu nieprzyjaciela i zniszczenia miasta (Lm 1,13-15). Jeremiasz spełnia te kryteria.

W jakich okolicznościach powstała?

"Ach! Jakże zostało samotne miasto tak ludne (…)" (Lm 1,1) – tak brzmi początek Lamentacji. Chodzi oczywiście o Jerozolimę. Jeremiasz chodził po ulicach Świętego Miasta, widząc ogrom bólu i cierpienia spowodowanych najazdem babilońskim w 586 r. przed Chr. Silne, żywe emocje zawarte w opisach zniszczeń pozwalają przyjąć, że księga powstała tuż po inwazji, czyli albo pod koniec roku 586 r. przed Chr., albo na początku następnego roku.

Dlaczego Lamentacje odgrywają tak ważną rolę?

Podobnie jak Księga Hioba, Lamentacje ukazują człowieka zmagającego się z nieopisanym cierpieniem. Różnica tkwi w przyczynie nieszczęścia. Hiob musiał stawić czoła złu spowodowanemu przez niewyjaśnione przyczyny, Jeremiasz rozpaczał nad tragedią, którą Jerozolima sama na siebie sprowadziła. Mieszkańców tego niegdyś potężnego miasta dotknął sąd zesłany przez świętego Boga. Skutki były zatrważające. Niespodziewanie jednak, w samym sercu księgi, pośród przygnębienia i lamentu, znajdujemy wyznanie nadziei złożonej w Bogu (Lm 3,22-25). Słowa te – wyraz niezłomnej wiary, na przekór panującej wokół ciemności – niosą światło otuchy wszystkim cierpiącym z powodu własnego nieposłuszeństwa i grzechu.

Jakie jest główne przesłanie księgi?

Jeremiasz w niezwykle przejmujący sposób opisał zniszczenie niegdyś pięknego i dumnego miasta. Dzieci błagają matki o jedzenie (Lm 2,12), młodzieńcy giną od miecza (Lm 2,21), matki zjadają własne dzieci (Lm 4,10). Nawet bramy i ulice miasta pogrążone są w żałobie (Lm 1,4). Prorok wyznaje swoją bezsilność wobec ogromu zniszczenia. Jedyne co pozostaje, to pogodzić się z ponurym losem zrujnowanego miasta.

Skala poetyckich emocji jest odbiciem skali zniszczeń, jakich doświadczyła Jerozolima. Autor pisze w pierwszej osobie, jako osoba przebywająca w obleganym mieście. Jego modlitwy trafiają w pustkę, a jego życie nie jest wiele warte, stanowiąc cel dla strzał nieprzyjaciela (Lm 3,7-8.12). Jednak nawet w tak dramatycznym położeniu udaje mu się odnaleźć nadzieję w Bogu (Lm 3,21-24).

Jak to odnieść do siebie?

Lamentacje przypominają nam, jak ważny jest głęboki żal z powodu grzechu. Jeremiasz odmalowuje świat pełen połamanych cegieł i świstu zatrutych strzał. Czy dostrzegasz podobieństwo między swoim życiem a tym zniszczonym miastem? Masz wrażenie, że twoje plany i marzenia obracają się w ruinę? Czy w tym wszystkim odczuwasz żal za grzech, który doprowadził cię w to miejsce? Czy chcesz, by Bóg dał ci nową szansę i odnowił w tobie nadzieję? Przeczytaj Lamentacje 3,17-26, by spotkać człowieka świadomego konsekwencji grzechu i zasmuconego jego skutkami, który jednak złożył ufność w Bogu.