Kto napisał tę księgę?

W języku hebrajskim księga bierze swój tytuł od pierwszych dwóch słów: szir haszirim, co tłumaczone jest jako "pieśń nad pieśniami". Tytuł ten zachował się także w późniejszym greckim i łacińskim tłumaczeniu Biblii Hebrajskiej. Powtórzenie słowa "pieśń" wskazuje na to, iż autor uważał ją za "najwspanialszą ze wszystkich pieśni"¹. Podobne sformułowanie możemy znaleźć w innych biblijnych określeniach: Pan Panów, Król Królów, Święte Świętych (najświętsze miejsce świątyni).

Pierwszy werset księgi łączy ją z imieniem króla Salomona. Imię to pojawia się jeszcze wiele razy (PnP 1,5; 3,7.9.11; 8,11-12). To właśnie Salomona tradycyjnie uznaje się za autora tej księgi. Pomimo iż w ostatnich latach powszechnie podważa się jego autorstwo, możemy odnaleźć w tekście dowody świadczące na rzecz tradycyjnego poglądu. Nie chodzi tu tylko o przewijające się imię Salomona, ale także wypowiedzi świadczące o królewskich przywilejach (PnP 3,6-11) oraz licznych małżonkach i konkubinach (PnP 6,8).

W jakich okolicznościach powstała?

Jeśli przyjmujemy autorstwo Salomona, oznacza to, że powstała ona w okresie, gdy zasiadał na tronie Izraela (971-931 r. przed Chr.). Bibliści przypuszczają, że pieśń powstała na początku jego panowania. Twierdzenie to argumentują nie tylko młodzieńczą żywiołowością poezji, co przede wszystkim liczbą kobiet w jego haremie – 140 (PnP 6,8). Jest to stosunkowo mała liczba w porównaniu z tysiącem kobiet w późniejszym okresie jego panowania (1 Krl 11,3). Co więcej, autor wymienia nazwy miejsc na północy i na południu kraju, w tym Liban i Egipt. Z tekstu wynika, iż relacje między tymi narodami układają się harmonijnie. Z historii wiemy, że taki układ miał miejsce właśnie we wczesnych latach panowania Salomona.

Dlaczego Pieśń nad Pieśniami odgrywa tak ważną rolę?

Na tle Starego Testamentu jest to dzieło wyjątkowe, przede wszystkim ze względu na jej formę literacką (poemat) oraz tematykę (miłość intymna). Otwartość, z jaką Pieśń nad Pieśniami używa języka erotycznego, nierzadko wprawiała jej odbiorców w zakłopotanie. Rabi Akiba musiał z wielką żarliwością bronić miejsca tej księgi w żydowskim kanonie podczas Synodu w Jamni w 90 r. po Chr.² Pieśń nad Pieśniami jest przede wszystkim świadectwem piękna relacji małżeńskiej, a dzięki bogactwie środków stylistycznych zalicza się do najlepszych przykładów starożytnej poezji.

Jakie jest główne przesłanie księgi?

Księga kreśli obraz jedności małżeńskiej przy pomocy pięknej poetyckiej stylistyki. W języku naukowym, który w ostatnich dwóch stuleciach zdominował nasze postrzeganie świata, opisuje się ludzkie zachowania przy użyciu bezosobowych terminów i statystyk. Poezja Salomona jest drogowskazem dla tych, którzy w relacji seksualnej szukają czegoś więcej niż fizjologii czy szybkiego sposobu na zaspokojenie własnych potrzeb. Salomon ukazuje tę relację za pomocą obrazu dwojga młodych osób, wyznających sobie miłość (Pnp 1,1-3,5). Po zawarciu małżeństwa pan młody wychwala piękno swej oblubienicy (PnP 3,6-5,1). Oblubienica obawia się jednak, że zostanie rozdzielona z ukochanym. Z tego też względu oblubieniec zapewnia ją cały czas o swoim uczuciu (PnP 5,2-8,14). Wszystko to uwydatnia główne przesłanie poematu, jakim jest piękno relacji małżeńskiej. Z drugiej strony, od dawna widziano w księdze także drugie dno: symboliczny obraz miłości Boga do Jego ludu, a w perspektywie Nowego Testamentu – Chrystusa do Kościoła.

Jak to odnieść do siebie?

Pieśń nad Pieśniami zaczyna się od zalotów, potem mówi o małżeństwie i nocy poślubnej, a kończy opisem trwałej, głębokiej miłości. Jest to więc poetycki obraz rozwoju relacji pomiędzy kobietą i mężczyzną. Odnajdujemy tu zachętę, by pielęgnować intymność pomimo uczuć zazdrości czy obaw, które nie są nieobecne nawet w najdojrzalszej relacji. Słowa Salomona opiewają wartość małżeństwa jako Bożego daru dla człowieka i fundamentu życia społecznego. Dzięki Pieśni nad Pieśniami uczymy się jeszcze bardziej doceniać dobro ukryte w fizycznym, emocjonalnym i duchowym zjednoczeniu dwojga ludzi, w kontekście relacji małżeńskiej.

Czy uznajesz swoje małżeństwo za wspaniały Boży dar? A może z biegiem czasu twój związek przerodził się w coś, co lepiej określają słowa ciężar i rutyna niż radość i piękno? Pieśń nad Pieśniami przypomina nam, że małżeństwo i wyrażana w jego ramach miłość intymna mają swój początek w Bogu. Powinniśmy je więc uważać za wyraz Jego błogosławieństwa i... stale pielęgnować tę najpiękniejszą ze wszystkich więzi międzyludzkich.