Kto napisał tę księgę?

Autor Księgi Hioba pozostaje nieznany. Wysuwano różne prawdopodobne kandydatury: samego Hioba, który najlepiej mógł pamiętać wypowiedziane przez siebie słowa; Elihu, czwartego przyjaciela, który przemawia pod koniec księgi; rozmaitych biblijnych autorów i przywódców; albo różne inne osoby, odpowiedzialne za stopniowe gromadzenie i zebranie mniejszych fragmentów w całość. Chociaż nie znamy ostatecznej odpowiedzi, przypuszczalnie autorem był bezpośredni świadek wydarzeń, szczegółowo odnotowujący długie dialogi zawarte w księdze. W czasach starotestamentowych zdarzało się, że autorzy o własnych doświadczeniach pisali w trzeciej osobie, tak więc autorstwo Hioba nie jest wykluczone.

Kim był Hiob? Ten bogaty właściciel ziemski i ojciec licznej rodziny jest jednym z najsłynniejszych bohaterów biblijnych. Faktów historycznych na jego temat znamy jednak niewiele – tylko tyle, ile odnotowuje tekst biblijny.

W jakich okolicznościach powstała?

Chociaż księga nie podaje dokładnej lokalizacji opisywanych wydarzeń, znajdujące się w tekście wskazówki sugerują, że Hiob żył w czasach patriarchów, mniej więcej w latach 2100 – 1900 przed Chr. Według tego, co podaje werset 42,16, po doznanej tragedii Hiob przeżył jeszcze 140 lat. Możliwe, że dożył wieku około 210 lat. Jego długie życie przypada na czasy Teracha (ojca Abrahama), Abrahama, Izaaka i Jakuba. Głównym źródłem jego bogactwa były posiadane przez niego stada (Hi 1,3; 42,12), podobnie jak to było w przypadku Abrahama (Rdz 12,16). Tak jak patriarchowie, Hiob używał w odniesieniu do Boga szczególnego imienia "El Szaddaj" (Bóg Wszechmocny). Księga Hioba milczy na temat Prawa Mojżeszowego, co więcej, córki Hioba miały dziedziczyć na równi z jego synami, zaś sam Hiob składał ofiary, mimo iż nie był kapłanem − to wszystko było wykluczone w świetle Prawa (Kpł 4,10; Li 27,8). Wiele wskazuje na to, że Hiob żył w czasach patriarchy Jakuba lub niewiele później.

Hiob zamieszkiwał w ziemi Us (Hi 1,1). Nie znamy jej dokładnej lokalizacji, bibliści sugerują, że znajdowała się niedaleko Kanaanu, na pograniczu pustyni, ponieważ "obyczaje, słownictwo i wzmianki dotyczące położenia geograficznego i przyrody odpowiadają obszarom północnej Arabii"¹.

Dlaczego Księga Hioba odgrywa tak ważną rolę?

Żydzi zaklasyfikowali Księgę Hioba do grupy ksiąg mądrościowych. Znajdujemy w niej język używany w starożytnym postępowaniu prawnym, lamentacje, a także specyficzne określenia, których nie ma w żadnym innym miejscu w Biblii. Większość tekstu ujęta jest w formę dwuwiersza, w sposób typowy dla poezji.

Treść księgi dotyka zagadnień bliskich każdemu, kto doświadcza cierpienia. W prologu otrzymujemy wgląd w kulisy wydarzeń – dlaczego Bóg pozwolił szatanowi doświadczyć Hioba cierpieniem. Następnie, poprzez szereg dialogów i monologów (ułożonych w cykle po trzy) widzimy, jak ludzka mądrość stara się wytłumaczyć to, co niewytłumaczalne. W końcu, sam Bóg zabiera głos.

Końcowe rozdziały Księgi Hioba przynoszą mistrzowską mowę obronną, w której Bóg mówi o swoim majestacie i "inności" – o swojej odwiecznej transcendencji i wyższości nad wszelkim stworzeniem – w odróżnieniu od przemijalności i niewiedzy Hioba. "Gdzieś był, gdy zakładałem ziemię? Powiedz, jeżeli znasz mądrość." (Hi 38,4)

Jakie jest główne przesłanie księgi?

Niezasłużone cierpienie Hioba prowokuje stare jak świat pytanie: "Dlaczego dobrym ludziom przytrafiają się złe rzeczy?". Odpowiedź, jakiej Bóg udziela Hiobowi, może nie zadowolić wszystkich czytelników. Bóg zezwala na ból z ważnych powodów, jednak nie zawsze chce je nam wyjawić.

Hiob nie porzucił wiary w Boga, ale w rozpaczy oskarża Go o spowodowanie cierpienia. Bóg rozprawia się z lamentem Hioba, w majestatyczny sposób przedstawiając mu swoje spojrzenie na sytuację. Nie odpowiada bezpośrednio na pytanie: "Dlaczego?" Zamiast tego objawia Hiobowi coś ze swojej potęgi i chwały. Hiob wychodzi z tego doświadczenia z głębszą świadomością Bożej mocy i silniejszą wiarą:

Dotąd Cię znałem ze słyszenia, obecnie ujrzałem Cię wzrokiem, stąd odwołuję, co powiedziałem, kajam się w prochu i w popiele (Hi 42,5-6).

Jak to odnieść do siebie?

Ból jest nieuniknionym składnikiem naszej egzystencji. Nie jesteśmy w stanie całkowicie uchronić się przed cierpieniem. Czy twoja relacja z Bogiem jest na tyle mocna, by ostać się w chwili próby? Czy w trudnościach dalej będziesz ufał Bogu?

Poświęć czas na refleksję i modlitwę. Przeczytaj bez pośpiechu rozdziały 38-42 Księgi Hioba. Pomódl się, by potężny Stwórca, ukazany w tych rozdziałach, obdarzył cię silniejszą wiarą. Poproś, by pomógł ci spojrzeć na twoją sytuację Jego oczami.

Zamiast wyjaśniać, gdzie jest Bóg, gdy cierpimy, Księga Hioba mówi o Bogu, który jest Panem stworzenia i Panem ludzkiego losu. Właściwsze pytanie brzmi: "Gdzie my jesteśmy w naszym bólu? Czy ufamy Stwórcy, nawet jeśli okoliczności przerastają nasze zrozumienie?"